Dalka Turkiga ayaa mar
labaad loo aqoonsaday in uu yahay dalka ugu deeqsisan adduunka, marka la eego
caawimada bani’aadamnimo ee ay dalalka dunidu qaadhaanka u bixiyaan. Isaga oo
sannadkii 2018 ka oo keliya deeq caawimo bani’aadamnimo ah u bixiyey lacag dhan
8.4 Bilyan oo doolarka Maraykanka ah, halka uu sannadkii kaas ka horreeyey ee
2017 kiina bixiyey deeq dhan 8.1 Bilyan oo doolar.
Hay’adda caalamiga ah ee hindiseyaasha
horumarinta oo diiradda saarta kaalin ka qaadashada dadaallada dabargoynta
saboolnimada iyo xaqiijinta horumarka adduunka ayaa warbixinteedii u dambaysay
ku sheegtay in sannadkii 2018 kii, caawimadii adduunka oo dhan lagu qaybiyey
boqolkiiba 29 ka mid ahi ay ahayd deeq uu bixiyey dalka Turkiga oo keliyi, waxa
aanu sidaas kaga kormaray dalka Maraykanka oo bixiyey 6.68 bilyan oo doolar,
Jarmalka oo bixiyey 2.98 Bilyan oo doolar iyo dalka Ingiriiska oo bixiyey 2.52
bilyan oo doolar.
Dalka Turkiga ayaa sannadihii 2013 kii iyo 2014
kii kaalinta saddexaad kaga jiray deeqbixiyeyaasha adduunka, laakiin sannadkii
2015 kii iyo 2016 kii ayaa ay uu u soo booday kaalinta labaad, isaga oo labadii
sano ee u dambeeyeyna noqday dalka kaalinta koowaad kaga jira gacan ka
geysashada gargaarka bani’aadamnimo ee adduunka oo dhan ka socda.
Meelaha ugu badan ee uu turkigu ku bixiyo
caawimadaas ayaa ay warbixintu ku sheegtay dalalka Suuriya, Yemen, Koonfurta
suudaan, Ciraaq iyo Soomaaliya.
Sida oo kale Dalka Turkiga oo ay joogaan 4
milyan oo dad qaxoontiya ah ayaa noqday dalka qaxoontiga ugu badan adduunka
martigeliyey. Qaxoontigaas ayaa sida lagu ogaaday tirakoob bishii ina dhaaftay
ee Sabtembar la sameeyey, waxaa ka mid ah 3.66 milyan oo qaxoonti Suuriya u
dhashay ah.
Warbixintu waxa ay sheegtay muddadii uu talada
Turkiga hayey xisbiga cadaaladda iyo horumarka ee AK Party oo uu madaxweyne
Erdogaan hoggaamiyo, in ay si weyn kor ugu kacday gacanta uu dalku ka geysanayo
dadaallada adduunka ka socda ee caawimada bani’aadamnimo. Taas ayaana sabab u
noqotay in dalku uu martigeliyo shir madaxeed gargaarka bani’aadamnimo ee
adduunka, oo ahaa kii noociisa ugu horreeyey ee ay qaramada midoobey u qabatay
isku duwidda dadaallada gargaarka bani’aadamnimada.
Hay’adda TIKE ee dawladda Turkiga u qaabilsan
gargaarka dibadda ayaa hoggaamisa caawimada bani’aadamnimo ee uu dalkaasi
dunida ugu deeqo, waxa aanay si aad ah uga shaqaysaa bariga dhexe, Koonfurta
Maraykanka, iyo Afrika oo ay ka fuliso mashaariic isugu jira gargaar
bani’aadamnimo oo degdeg ah, dhismaha cisbitaallada, xarumaha waxbarashada iyo
mashaariic kale oo kaalin ka qaata horumarka. Bisha cas ee dalka Turkiga oo
iyaduna ka mid ah meelaha uu Turkigu adduunka u mariyo gargaarka ayaa sannadkii
2018 ka oo keliya gargaar bani’aadamnimo gaadhsiisay 23 Milyan oo ah dad
caawimo u baahan oo daafaha adduunka ku nool.
By Hussein Jama
October 2, 2019
